Shih burimin për Metri

{{Njësit|
sistemi  	= [[Sistemi SI|SI]]  |
Madhësia 	= [[Gjatësia]]  |
simboliM	= <math>l</math>  |
Njësia		= metri  |
simboliNj	= m  |
formula 	= [[Sistemi SI|përkufizimi]]  |
rez		= -  |
|}}
'''Metri''' (gr.: μέτρον = matës, simboli: '''m''') është [[Njësitë matëse|njësi matëse]] e gjatësisë që rrjedhë nga [[Sistemi SI]]. Kjo njësi përkufizohet si: ''gjatësi e rrugës që e kalon rrezja e dritës brenda (1/299 792 458) sekondave në vakuum.''

== Historia == 
Deri te përkufizimi aktual i metrit ka ardhur nga disa propozime që janë bërë ndër vite. Këto propozime lindën si nevojë e një njësie universale. Përderisa nuk kishte një njësi standarde përdoreshin njësi të ndryshme matëse të gjatësisë varësisht nga vendi se ku ato përdoreshin. Kështu më 1668 [[:en:Jean_Picard|Jean Picard]]-i propozoi që si njësi e gjatësisë të përdorej gjatësia e një peri lëkundës, i cili lëkundet një gjysmë periode brenda një sekonde. Kjo gjatësi sipas përkufizimit aktual është 0,994 m. Termi "metër" hyri në përdorim për herë të parë në vitin [[1675]] nga [[:en:Tito_Livio_Burattini|Tito Livio Burattini]]. Ky e emërtonte gjatësinë e perit lëkundës si Metri katolik ''lat. Metro Cattolico''.
[[Skeda:Platinum-Iridium meter bar.jpg|Prototipi Internacional i metrit që përdorej i standart deri më [[1960]].|thumb]]

Përkufizimi i metrit edhe pse për nga gjatësia e tij nuk ndryshon shumë me gjatësinë aktuale ka pasur disa ndryshime, si më:
* [[1793]]: 1/10,000,000 pjesë e distancës prej polit gjeografik deri te ekuatori.
* [[1795]]: metri i improvizuar që është konstruktuar si prototip.
* [[1799]]: metri i konstruktuar si prototip nga platina.
* [[1889]]: metri internacional i konstruktuar nga platina dhe iridiui.
* [[1960]]: -
* [[1983]]: shpejtësia e dritës: rruga që kalon drita në vakum brenda një sekonde (vlen edhe tani)

== Shumëfishat dhe nënfishat e metrit ==

Në praktikë përdoren nënfishat (njësitë më të vogla) dhe shumfishat e metrit (për njësi më të mëdha se metri).
 
* [[Kilometri]]: 1&nbsp;km = 1000 m = 10<sup>3</sup> m
** [[Hektometri]]: 100 m = 10<sup>2</sup> m
** [[Dekameteri]]: 10 m
* Metri: 1 m = 1000&nbsp;mm = 10<sup>0</sup> m
** [[Decimetri]]: 1 dm = 100&nbsp;mm = 10<sup>−1</sup> m
** [[Centimetri]]: 1&nbsp;cm = 10&nbsp;mm = 10<sup>−2</sup> m
* [[Milimetri]]: 1&nbsp;mm = 1000&nbsp;µm = 10<sup>−3</sup> m
* [[Mikrometri]]: 1&nbsp;µm = 1000&nbsp;nm = 10<sup>−6</sup> m
* [[Nanometri]]: 1&nbsp;nm = 1000 pm = 10<sup>−9</sup> m
* [[Pikometri]]: 1 pm = 1000 fm = 10<sup>−12</sup> m
* [[Femtometri]]: 1 fm = 1000 am = 10<sup>−15</sup> m
* [[Atometri]]: 1 am = ... = 10<sup>−18</sup> m

== Metri dhe njësite e tjera ==
 
1&nbsp;km = 1000 m
1&nbsp;km = 10000 dm
1&nbsp;km = 100000&nbsp;cm
1&nbsp;km = 1000000&nbsp;mm
1 m =10 dm
1 m = 100&nbsp;cm
1 m = 1000&nbsp;mm
1dekameter=10m
1decimeter=100mm
1centimeter=10mm

3,14×9×10cn

== Lidhje të jashtme ==
* [http://physics.nist.gov/cuu/Units/meter.html Historia e metrit në ShBA] U.S. National Institute of Standards and Technology (NIST)
* [https://web.archive.org/web/20110607152538/http://www1.bipm.org/en/si/history-si/evolution_metre.html historia e metrit] History of the metre at the International Bureau of Weights and Measures (BIPM)
* [http://www.mel.nist.gov/div821/museum/timeline.htm Tabelari mbi historin e metrit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080916064126/http://www.mel.nist.gov/div821/museum/timeline.htm |date=16 September 2008 }}
* [https://web.archive.org/web/20050209222536/http://www1.bipm.org/en/scientific/length/ Bureau International des Poids et Measures - Lengths]