Shih burimin për Testwiki:Projekti Fjalori/Matematikë/D

<noinclude> {{Wikipedia:Projekti Fjalori/Koka2}}</noinclude>
==D==
*Deka 
*# (emërtimi i shkurt <code>da</code>) është parashtresë me të cilën shënohet dhjetlfishi i njësive matëse. Një ''<code>dekagram</code>'' (1<code>dag</code>) ka vlerën e barabart me 10 <code>gram</code>
*# sistemi dekadik thirret ndryshe sistemi decimal.<ref name=DUDAMAT>Scheuler Duden, Mathematik I, - ''Leksikon për shkollat e matematikës nga klasa e 5. deri në atë të 10.'' ISBN 3-411-04206-0</ref>
* Delos (problemi) (emrëtimi i problemit sipas ujdhesë Delos që ndodhet në Greqi). Ky problem merret me dyfishimin e zarit me rrathë dhe linja. Sipas thënjes së një orakle, mortajës në ujëdhesen Delos do ti vije fundi atëherë kur vëllimi i Altarit të Apolos, që kishte formën e zarit, të jetë dyfishuar.<ref name=DUDAMAT/>
* De-Morganit (Formulat e) thirren formulat për lidhjen e bashkësive ose të gjykimeve.<ref name=DUDAMAT/>
* [[Rene Dekarti|Dekarti, René]], (në latinisht edhe Renatus Cartesius, gjermanisht Descartes, lindur më 31 mars 1596 në La Haye, Touraine - 11 shkurt 1650, Stokholm),  filozof francezë.<ref name=DUDAMAT/>
*[[Derivati]] - 
*[[Determinata]] ose [[Përcaktori]] ose |A|
*[[Diagonalja]]
*# Diagonale thirret çdo drejtës përbrenda një n-këndshi e till që bashkon dy kënde që nuk pasojnë njëri pas tjetrit. Gjashtëkëndshi b.f. ka 9 diagonale, AC, <s>AB</s>, AD, AE, <s>AF</s>, <s>BA</s>, <s>BC</s>, BD, ... . Një shumëkëndësh, le të themi me n-kënde ka <math>n(n-3)\over 2</math> diagonale. Sepse çdo këndë (kulm) lidhet me n-3 kënde në mënyrë diagonale.<ref name=DUDAMAT/>
*[[Diferenca]] 
*# Ndryshimi; Pa; Subtraktioni. Shiko [[Bashkësitë]]
*#{{matpër|12}}
*[[Dimensioni]]
*# Dimensioni (nga latinishtja ''dimetri'' në kuptimin ''matë në të gjitha anët''). Në jetën e ''përditëshme'' përdoret për të treguar zgjerimin, shtrirjen etj të një madhësie të pa caktuar konkretisht por që lë të kuptohet. Kur thuhet dimension mund të nënkuptohen shumë madhësi, b.f. flitet për dimensione të ndërtesës atëherë vetëvetiu kuptohet se fjala është për përmasat. Në ''fizikë'', përdoret për të dëftuar një madhësi fizike, për të cilën më parë është caktuar mënyra e madhësisë themelore. Kështu p.sh, dimensioni i shpejtësisë është "gjatësia për krohën". Në ''gjeometri'', dimensioni është veti e trupave (figurave) gjeometrike. Dimensioni 0, këtu ka një pikë dhe shpeshë thirret ''dimensioni zero''. Dimensionin 1 kanë b.f drejtëzat, gjysmëdrejtëzat, lakorja, si dhe gjitha elementet tjera që rrjedhin nga pasqyrimi i këthyeshem i tyre. Elementet e tilla shpeshë thirren edhe elemente ''një dimensionale''. Dimensioni 2, përfshinë rrafshet, gjysmë rrafshet, sipërfaqet e katërkëndëshve dhe gjitha elementet tjera gjeometrike që rrjedhin nga pasqyrimi i këthyeshem i tyre. Elemente e tilla shpesh thirren edhe si elemente ''dy dimesionale''. Dimensionin 3 ka hapësira, gjysmë hapësira, sfera, trupat polieder si dhe gjitha elementet tjera gjerometrike që rrjedhin nga pasqyrimi i këthyeshëm i tyre. Elemente e tilla shpesh thirren edhe si elemente ''tri dimesionale''. Këtu me ''pasqyrimi i këthyeshëm'' mendohet në pasqyrim e till ku nuk vije deri tek deformimi i asnjë vije, d.m.th pikat e njëpasnjëshme gjithnjë pasqyohen si të tilla, të njëpasnjëshme. Disa dimensione, me ndihmen e sistemeve konvertuese, si b.f sistemit koordinativ mund të pasqyrohen figurativisht si dimensione të nivelit më të ultë, ku dimensionet e pa paraqitura shprehen nëpërmjet metodave të sistemit.<ref name=DUDAMAT/>
*[[Disjunksioni]] - gjykim i përbërë. 
*# Kur gjykimi përbërë formohet prej dy gjykimeve çfarëdo me ndihëmen e lidhëzës „ose" thuhet se ajo lidhëz përcakton veprimin logjik që quhet disjunkston. <ref name=MATUPIeII> Matematika I dhe II - Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i KSA të Kosovës, Fakulteti Teknik në Prishtinë (1979)</ref>
*#{{matpër|3}}
*#{{matpër|4}} 
* [[Diskontoja]]
*# Diskontoja (shpeshë edhe Diskonti, nga italishtja ''disconto'' në kuptimin kapari), pagesë e një pjese <code>K<sub>0</sub></code> të shumës së përgjithëshme  të mallit të pa pranuar ende, d.m.th  <code>n</code> - ditë para afatit të mbylljes së këmbimit. Për <code>K<sub>0</sub></code>, merren kamat (përqindje) të thjeshta (pa mbikamata ) për kohën e para pagesës. Vlera e shumës që duhet paguar <code>K</code> (pare n'dorë) është më e vogël se <code>K<sub>0</sub></code>. Dallimi i tyre, d.m.th diferenca e tyre thirret diskontoja. Gjatë llogaritjes së diskontos, viti rrumbullaksohet në 360 ditë dhe secili muaj rrumbullaksohet në 30 ditë. Për kamatën vjetore me përqindje <code>p%</code> rrjedhë kamata e thjeshtë <code>Q</code> për <code>n</code> - ditë. <math>Q= K_0 {{p*n}\over{100 * 360}}</math>   dhe <math>K=K_0 - Q</math>.<ref name=DUDAMAT/>
*[[Distributiviteti]] - [[ligji distributiv]]
*[[Drejtëza]] -
*[[Dyshja e renditur]] - bashkësia {a,{a,b}). Shiko [[Bashkësitë]]

<noinclude>

==Dëftime==
{{ref}}
</noinclude>